de familie van Baarda

Geschiedenis

Tot de Franse tijd was het bestuur in de Nederlanden in veel gebieden buiten de steden gebaseerd op het feodale ‘leenstelsel’.

De officiële heerser (koning, graaf, hertog),  gaf een gebied in leen aan een heer of ambachtsheer: de leenman. Het in leen gegeven gebied wordt heerlijkheid of ambachtsheerlijkheid genoemd. Oorspronkelijk werd een leen gegeven als beloning voor verleende krijgsdiensten. Later werden de rechten ge- en verkocht. Het bezit van een leen gaf aan de heer een groot aantal rechten die inkomsten opbrengen:

• het recht tot benoemen van functionarissen (bijv schout)
• het recht op het innen van allerlei belastingen
• het recht op rechtspleging en het opleggen van straffen en boetes
• zakelijke rechten zoals visrecht en jachtrecht.

Bij het recht op het opleggen van straffen en boetes werd 3 niveaus onderscheiden:

• De hoge jurisdictie was het recht op het veroordelen tot en doen voltrekken van de doodstraf. De heerlijkheid werd dan Hoge Heerlijkheid genoemd.
• De middelbare jurisdictie hield in het recht op uitvoering van gewone criminele en civiele rechtspraak.
• De lagere jurisdictie hield in de bevoegdheid tot het uitoefenen van notariële taken zoals opmaken van testamenten, verdeling van erfenissen, en opstellen van verkoopaktes.

De uitvoering van deze rechten werd door de ambachtsheer meestal overgelaten aan een schout later een schout en 7 schepenen. De schout betaalde een bedrag aan de ambachtsheer om deze functie te mogen uitoefenen.

In januari 1795 werd in navolging van de Franse Revolutie de Bataafse Republiek uitgeroepen. Hierbij werden de heerlijke rechten opgeheven en werd naar Frans voorbeeld overgegaan op een systeem van departementen en gemeentes (vertaling van ‘commune’). In de daaropvolgende jaren wisselt de bevoegdheid van de gemeente diverse malen. Bij het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 werden door koning Willem I een aantal zakelijke rechten hersteld zoals het vis en jachtrecht en werd ook het onderscheid tussen de zelfstandige steden en gemeentes die deel uitmaakten van een heerlijkheid opnieuw ingevoerd. De ambachtsheer kreeg het recht een deel van de gemeenteraad te benoemen en had ook invloed op het benoemen van wethouders. Pas in 1848 werd het onderscheid tussen stad en plattelandgemeentes in de grondwet van Thorbecke opgeheven. In 1851 werd de Gemeentewet van kracht zoals die grotendeels nu nog steeds geldt.

In de roerige periode tussen 1795 en 1815 is de naam van de schout diverse malen veranderd: onder Napoleon werd hij ‘maire’ genoemd in 1814, na de val van Napoleon werd dit gewijzigd in ‘burgemeester’ . In 1817 werd het weer ‘schout’ en in 1825 werd bij Koninklijk besluit vast gelegd dat deze functionaris weer ‘burgemeester’ zou heten.

Voorschoten behoorde sinds de middeleeuwen tot de Zuid Hollandse lenen. Aan de zuidkant van dit gebied is in de 13e eeuw een dam aangelegd (de Leidse Dam). Hier ontstond het dorp Veur. In 1646 werd Veur van Voorschoten afgesplitst en werd het een zelfstandige heerlijkheid. Bestuurlijk werd er samengewerkt en de gebieden hadden dezelfde Schout. De heerlijke rechten waren sinds 1615 door aankoop in bezit van de familie van Wassenaar van Duivenvoorde. Zij verwierven ook de hoge jurisdictie.

Aan de andere kant van de Vliet ligt het dorp Stompwijk. Veur en Stompwijk zijn in 1938 gefuseerd tot gemeente Leidschendam.