de familie van Baarda

Marie Johannes van Baarda

1 november 1854-12 oktober 1940

40 jaar zendeling op Halmahera

Marie Johannes van Baarda
01-11-1854 12-10-1940

Marie Johannes werd op 1 november 1854 te Eibergen geboren. Hij is het achtste kind van Petrus Johannes van Baarda en Jozina van Eijk. Op het moment van zijn geboorte leven van zijn 7 broers en zussen er nog drie. Zijn ouders hebben het grootste deel van hun leven in Den Haag gewoond, waar ook zijn broers en zussen geboren zijn. Zijn vader had een zwakke gezondheid. Om die reden verbleef het gezin een korte tijd in Eibergen,  “op het platte land”. Zodoende werd Marie als enige van het gezin in Eibergen geboren. Hoe kwamen zijn ouders in Eibergen terecht? De zus van moeder Josina van Eijck, Jannetje is getrouwd met C.H. Koentz. Zij wonden in Eibergen, Koentz is daar burgemeester.

Het gezin waar Marie Johannes opgroeit staat onder grote invloed van de Reveilbeweging. Zus Suze wordt diacones en Marie Johannes kiest voor de zending. Hij wordt in Utrecht aan de zendelingeschool van de UZV opgeleid tot zendeling-leraar. In 1880 trouwt hij in Utrecht met Aafina Alegonda Rebecca Bottema. Vrijwel direct na dit huwelijk wordt hij samen met zijn vrouw door de Utrechtse Zendingvereeninging uitgezonden naar Halmahera.

Aafina Alegonda Rebekka BOTTEMA
22-09-1850 28-08-1882

De Utrechtse Zendingsvereeniging (UZV) werd in 1859 erkend. Het eerste werkgebied was Nieuw Guinea. Na een hevige aardbeving in 1864 werden de daar werkzame zendelingen verdreven naar het naburige Halmahera. Mede door de berichten die de UZV over dit gebied kreeg, werd in 1865 besloten het werkterrein naar Halmahera te verleggen. In de eerst periode werkten hier de zendelingen Been, Klaassen en de zendeling werkman van Dijken. Been verliet de zending in 1880, evenals een van de opvolgers van Klaassen in 1880. In dat jaar arriveert M.J. van Baarda in Galela op Halmahera. Hij zal tot 1917 op dit eiland blijven en samenwerken met van Dijken tot diens dood in 1900.

Afgemeten aan het aantal “heidenen” dat hij tot het christendom weet te bekeren is M.J. weinig succesvol.

Citeren we Hueting uit zijn boek “Geschiedenis van de Zending op het eiland Halmahera:
“Met van Baarda had Galela ook eindelijk zijn taalgeleerde gekregen. Zijn arbeid als zendeling onder de bevolking van Sao Konora, heeft geen zichtbare vrucht gedragen, hoewel hij er tot 1894, dus veertien jaar onafgebroken gewoond heeft.” en even verder: “Uit dat oogpunt bezien was de arbeid van van Baarda dus vruchteloos, maar als taalbeoefenaar, en als onderzoeker op ethnologisch gebied had deze grote verdiensten……Een vertaling van het Bijbelsche geschiedenisboek van Zahn, een groote bundel geestelijke liederen, een Woordenboek der Galiëlasche taal, een grammatica van die taal zijn o.a. de vruchten van zijn langdurige arbeid.” Door met name dit taalwetenschappelijke werk was M.J corresponderend lid van de Koninklijke Academie van Wetenschap.

M.J. en zijn eerste vrouw krijgen op Halmahera 2 kinderen, Piet en Frits (Wrister). Kort na de geboorte van het Frits overlijdt moeder Bottema. Een man alleen met twee kinderen dat kan niet. Er wordt gezocht naar een geschikte tweede echtgenote. Deze wordt gevonden in de persoon van Cornelia Louisa (Keetje) van Rooij.

Cornelia Louisa van Rooij
10-12-1863 03-10-1892

Keetje vertrekt, samen met haar zus die ook met een zendeling zal trouwen, naar Batavia. Daar trouwt ze met MJ. Op het moment dat zij in Batavia aankomt, reizen Piet en Frits naar Nederland. Zij worden ondergebracht bij een zus van MJ, tante Cato van Slooten-van Baarda.

Ook moeder van Rooij krijgt 2 kinderen, Jan en Jozien, maar in 1892 overlijdt ook zij.

Uit die periode zijn enkele brieven bewaard gebleven. U kunt ze hier lezen.

In 1897 trouwt M.J voor de derde keer, nu met de dochter van zijn collega van Dijken, Louise (Liza).

Lize van Baarda-van Dijken
met Coen en Door

Zij krijgen samen 5 kinderen. Het eerste kind overlijdt vrijwel direct na de geboorte. Het tweede kind, Coen, overlijdt op jonge leeftijd. Daarna worden er nog 3 meisjes geboren: Doortje, Suze en Maartje. In 1920 keert MJ met Liza en deze 3 meisjes terug naar Nederland

Het gezin vestigt zich in Utrecht. Hier overlijdt Marie op 12 oktober 1940.

Door ds Bot, die zelf ook een tijd op Halmahera heeft gewerkt, zijn een aantal verslagen van de conferenties van de Zendelingen op Halmahera gekopieerd. Ze geven een aardig beeld van de onderwerpen waar de zendelingen zich mee bezig hielden. Onder “Verslagen conferenties van Zendelingen” kun je de teksten vinden. In het menu onder Marie Johannes en zending” is nog meer informatie opgenomen over Marie Johannes, de zending op Halmahera en over collega en schoonvader van Dijken.